Sınır Ötesi Beslenme Halk Sağlığına Küresel Bir Bakış

Sınır Ötesi Beslenme: Halk Sağlığına İlişkin Küresel Perspektifler

ile Caroline Kulczycki Ve Sarah Bowen

Gösteren Oxford Üniversitesi Yayınları2024

ISBN: 978-0-19-094090-9

Sınır Ötesi Beslenme: Halk Sağlığına Küresel Bakış Açıları, halk sağlığında beslenmenin rolüne dair kapsamlı bir genel bakıştır. Kitap, sıhhat için beslenmenin önemi, değişik beslenme türleri, sıhhatli bir diyetin iyi mi yapılacağı ve hayatın değişik evreleri için beslenme benzer biçimde mevzuları ele almaktadır. Kitap ek olarak, besin güvenliği, fakirlik ve iklim değişikliği benzer biçimde sınırlar ötesinde beslenmeyi iyileştirmenin zorluklarını da ele almaktadır.

Bu kitap, beslenme ve halk sağlığıyla ilgilenen hepimiz için temel bir kaynaktır. Informasyon ve içgörülerle doludur ve aleni ve anlaşılır bir dille yazılmıştır. Kitap ek olarak iyi araştırılmış olup fazlaca muhtelif kaynaklara referanslar ihtiva eder.

Beslenme ve halk sağlığındaki görevi ile alakalı daha çok data edinmek istiyorsanız, Sınır Ötesi Beslenme: Halk Sağlığına Küresel Perspektifler isminde kitabı okumanızı şiddetle öneririm.

Hususiyet	Tarif
Beslenme	Gıdanın vücudumuzu iyi mi etkilediğinin incelenmesi
Halk sağlığı	Toplumların sağlığını koruma ve iyileştirme bilimi
Küresel sıhhat	Dünya genelinde insanları etkileyen sıhhat sorunlarının incelenmesi
Sınır ötesi	Sınırları aşan bir şeye atıfta bulunmak
Besin güvenliği	İnsanların kafi oranda güvenilir ve besleyici gıdaya ulaşabilme kabiliyeti

2. Beslenmenin Önemi

Beslenme, iyi sıhhat için eğer olmazsa olmazdır. Vücuda karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitaminler ve mineraller dahil olmak suretiyle muntazam emek vermesi için gerekseme duyduğu gıdaları sağlar. Sıhhatli bir rejim, kalp hastalığı, nüzul, tip 2 diyabet ve birtakım kanser türleri benzer biçimde kronik rahatsızlıkları önlemeye destek olabilir. Ek olarak sıhhatli bir kiloyu korumaya ve ruh halini ve enerji seviyelerini iyileştirmeye destek olabilir.

Beslenme, evlatların büyümesi ve gelişimi için de önemlidir. Sıhhatli bir rejim, evlatların okulda ve hayatta tam potansiyellerine ulaşmalarına destek olabilir.

Dünya Esenlik Örgütü (WHO) beslenmeyi “sağlıkla alakalı besin bilimi” olarak tanımlar. Beslenme uzmanları gıdanın vücudu iyi mi etkilediğini ve gıdanın sıhhat ve refahı desteklemek için iyi mi kullanılacağını inceler.

Beslenmenin önemi, dünya çapındaki hükümetler ve kuruluşlar tarafınca giderek daha çok kabul görüyor. 2015 senesinde Birleşmiş Milletler, 2030 yılına kadar açlığı ve kifayetsiz beslenmeyi sona erdirme hedefini içeren bir takım Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi benimsedi.

Beslenmenin iyileştirilmesi, çocuk ölümlerinin azaltılması, anne sağlığının iyileştirilmesi ve evrensel ilköğretimin sağlanması benzer biçimde bir takım öteki kalkınma hedefine ulaşmak için de önemlidir.

Beslenmeyi iyileştirmenin birçok yolu vardır, bunlardan bazıları şunlardır:

• Muhtelif sıhhatli yiyecekler yiyecek
• Yemek ve içecekler hikayesinde sıhhatli seçimler yapmak
• Kafi fizyolojik aktivite yapmak
• Emzirilen bebekler
• Okullarda ufaklıklara besleyici besin sağlanması

Sıhhatli beslenme ve hayat seçimi seçimleri yaparak çoğumuz hem kendi sağlığımızı aynı zamanda toplumumuzun sağlığını iyileştirmeye destek olabiliriz.

3. Değişik Beslenme Türleri

Her biri kendi faydaları ve dezavantajları olan birçok değişik beslenme türü vardır. En yaygın beslenme türlerinden bazıları şunlardır:

• Kalori kısıtlı rejimler insanların kalori alımını azaltarak zayıflamalarına destek olmak için tasarlanmıştır. Bu rejimler kg kaybı için etken olabilirken, hem de uyulması zor olabilir ve gıda eksikliklerine yol açabilir.
• Yüksek proteinli rejimler insanların kas inşa etmesine ve zayıflamasına destek olmak için tasarlanmıştır. Bu rejimler kg kaybı ve kas kazanımı için etken olabilir, sadece doymuş yağ ve kolesterol açısından da yüksek olabilirler.
• Düşük karbonhidratlı rejimler insanların karbonhidrat alımını azaltarak zayıflamalarına destek olmak için tasarlanmıştır. Bu rejimler kg kaybı için etken olabilir, sadece hem de uyulması zor olabilir ve gıda eksikliklerine yol açabilir.
• Akdeniz rejimleri Akdeniz bölgesindeki insanların geleneksel beslenme düzenlerine dayanmaktadır. Bu rejimler meyve, sebze, tam tahıllar ve sıhhatli yağlar açısından zengindir ve kalp sağlığını desteklediği ve kronik rahatsızlık riskini azalttığı gösterilmiştir.
• Vegan rejimleri et, süt ürünleri ve yumurta dahil olmak suretiyle bütün hayvansal ürünleri dışlayan nebat bazlı diyetlerdir. Bu rejimler sıhhatli ve besleyici olabilir, sadece planlanması ve hazırlanması da zor olabilir.
• Vejetaryen rejimler süt ürünleri ve yumurta içeren sadece et içermeyen nebat bazlı diyetlerdir. Bu rejimler sıhhatli ve besleyici olabilir, sadece planlanması ve hazırlanması da zor olabilir.

Sizin için en iyi beslenme türü, bireysel ihtiyaçlarınıza ve tercihlerinize bağlı olacaktır. Değişik beslenme türleri ve sizin için hangisinin doğru olabileceği ile alakalı daha çok data edinmek için doktorunuzla yahut kayıtlı bir diyetisyenle görüşün.

4. Sıhhatli Bir Rejim Iyi mi Yapılır?

Sıhhatli bir rejim, vücuda muntazam emek vermesi için gerekseme duyduğu gıdaları elde eden bir rejimdir. Bu besinler karbonhidratlar, proteinler, yağlar, vitaminler ve mineralleri ihtiva eder. Sıhhatli bir rejim ek olarak kucak kucak meyve, sebze ve tam tahıl ihtiva eder.

Sıhhatli beslenmek için şunları yapmalısınız:

• Bütün gıda gruplarından muhtelif yiyecekler yiyin
• İşlenmiş gıdaların ve şekerli içeceklerin tüketimini sınırlayın
• Yağsız protein kaynaklarını seçin
• Kucak kucak meyve, sebze ve tam tahıl tüketin
• Doymuş ve trans yağ alımınızı sınırlayın
• Sodyum alımınızı sınırlayın
• Bolca su için

Sıhhatli bir rejim icra etmek sıhhatli bir kiloyu korumanıza, kronik rahatsızlık riskini azaltmanıza ve genel sıhhat ve refahınızı iyileştirmenize destek olabilir.

5. Hayatın Değişik Evrelerinde Beslenme

Beslenme ihtiyaçlarınız yaşınıza, cinsiyetinize, aktivite seviyenize ve genel sağlığınıza bağlı olarak değişmiş olur. Aşağıda, hayatın değişik evrelerinde beslenme için birtakım genel kurallar verilmiştir:

• Bebekler ve yürümeye başlamış olan çocuklar gıda kıymeti yüksek ve kalorisi düşük bir rejime gerekseme duyarlar. Yaşamlarının ilk 12 ayında anne sütü yahut mama ile beslenmelidirler. Bundan sonrasında, kademeli olarak katı gıdalar yemeye başlayabilirler.

• Çocuklar ve gençler meyve, sebze ve tam tahıllar açısından varlıklı bir rejime gerekseme duyarlar. Ek olarak kucak kucak kalsiyum ve demire de gereksinimleri vardır.

• Yetişkinlerin dengeli ve gerekseme duydukları bütün gıdaları elde eden bir rejime gereksinimleri vardır. Kucak kucak meyve, sebze, tam tahıl ve yağsız protein tüketmelidirler. Ek olarak doymuş yağ, trans yağ, kolesterol ve ilave şeker alımlarını sınırlamalıdırlar.

• Gebe yahut emziren bayanların gıda kıymeti yüksek bir rejim yapmaları icap eder. Kafi folik asit, demir ve kalsiyum aldıklarından güvenli olmalılar.

• 18 yaşından büyük erkekler meyve, sebze ve tam tahıllar açısından varlıklı bir rejimle beslenmelidir. Ek olarak doymuş yağ, trans yağ, kolesterol ve ilave şeker alımını sınırlamalıdırlar.

• 18 yaş üzeri bayanların kalsiyum ve D vitamini açısından varlıklı bir rejim uygulaması icap eder. Ek olarak doymuş yağ, trans yağ, kolesterol ve ilave şeker alımını sınırlamaları icap eder.

• 1 yaşından büyük kişiler meyve, sebze ve tam tahıllar açısından varlıklı bir rejim uygulamalıdır. Ek olarak doymuş yağ, trans yağ, kolesterol ve ilave şeker alımını sınırlamalıdırlar.

Hayatın değişik dönemlerinde beslenme ile alakalı daha çok data edinmek için doktorunuzla yahut diyetisyeninizle görüşün.

6. Sporcular İçin Beslenme

Beslenme, amatörden profesyonele kadar her seviyedeki sporcu için eğer olmazsa olmazdır. İyi dengelenmiş bir rejim, sporcuların daha iyi performans göstermesine, antrenmanlardan daha süratli toparlanmasına ve sakatlanma risklerini azaltmasına destek olabilir.

Sporcuların hususi beslenme gereksinimleri sporlarına, antrenman yoğunluklarına ve vücut kompozisyonlarına bağlı olarak değişmiş olur. Sadece, bütün sporcuların uyması ihtiyaç duyulan birtakım genel kurallar vardır.

Kucak kucak karbonhidrat tüketin. Karbonhidratlar vücudun ana enerji deposudur ve dayanıklılık gerektiren etkinliklere katılan sporcular için bilhassa önemlidir. İyi karbonhidrat kaynakları içinde meyveler, sebzeler, tam tahıllar ve nişastalı sebzeler bulunur.

Kafi protein tüketin. Protein, kas dokusunun inşası ve onarımı için eğer olmazsa olmazdır. Sporcular, vücut ağırlığının kilogramı başına günde 1,2-1,7 gram protein tüketmeyi hedeflemelidir. İyi protein kaynakları içinde yağsız etler, balık, kümes hayvanları, yumurta, süt ürünleri ve fasulye bulunur.

Bolca sıvı tüketin. En iyi performansı sürdürmek için susuz kalmamak önemlidir. Sporcular günde 8-10 bardak sıvı tüketmeli ve sıcak havalarda yahut uzun vakit egzersiz yapıyorlarsa daha çok sıvı tüketmelidir.

Yeterince dinlenin. Uyku, antrenmanlardan toparlanmak için eğer olmazsa olmazdır. Sporcular gecede 7-8 saat uyumayı hedeflemelidir.

Sporcular bu kurallara uyarak performanslarını artırabilir, sakatlanma risklerini azaltabilir ve sıhhatli kalabilirler.

7. Hususi İhtiyaçları Olan Kişiler İçin Beslenme

Beslenme hepimiz için önemlidir, sadece hususi gereksinimleri olan kişilerin ek beslenme ihtiyaçları olabilir. Bu gereksinimler muayyen duruma bağlı olarak değişebilir, sadece birtakım yaygın örnekler şunlardır:

• Diyabetli kişilerin kan şekeri seviyelerini denetim altında tutmaları icap eder, bu yüzden karbonhidrat alımını sınırlamaları gerekebilir.
• Çölyak hastalığı olan kişilerin buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein olan glütenden kaçınmaları icap eder.
• Böbrek rahatsızlığı olan kişilerin protein ve fosfor alımını sınırlamaları icap eder.
• Karaciğer rahatsızlığı olan kişilerin tuz ve sıvı alımını sınırlamaları icap eder.

Hususi bir gereksiniminiz var ise, hususi ihtiyacınız olan şeyleri karşılayan kişiselleştirilmiş bir beslenme planı geliştirmek için kayıtlı bir diyetisyenle çalışmanız önemlidir.

8. Sıhhatli Atıştırmalıklar

Sıhhatli atıştırmalıklar vücudunuzu yine canlandırmanın ve enerji seviyenizi gün süresince yüksek tutmanın mükemmel bir yoludur. Ek olarak zayıflama yahut koruma hedeflerinize ulaşmanıza destek olabilirler.

Sıhhatli atıştırmalıklar seçerken kalorisi ve hasım düşük, gıda kıymeti yüksek yemekleri aramak önemlidir. Birtakım iyi seçimler içinde meyveler, sebzeler, tam tahıllar ve azca yağlı süt ürünleri bulunur.

Sıhhatli atıştırmalıkları kura çekmek için birkaç ipucu:

• Lif ve protein açısından varlıklı atıştırmalıklar seçin. Bu besinler tok ve doyum olmuş hissetmenize destek olacak, böylece sonrasında aşırı yeme olasılığınız düşecektir.
• Şekerli atıştırmalıklardan ve içeceklerden kaçının. Bu yiyecekler kan şekeri seviyenizi yükseltebilir ve daha sağlıksız yemeklere olan isteğinizi artırabilir.
• Kendi atıştırmalıklarınızı yapın. Bu halde malzemeleri denetim edebilir ve sıhhatli olduklarından güvenli olabilirsiniz.

İşte sıhhatli atıştırmalık fikirleri:

• Meyveler: Elma, muz, portakal, üzüm, çilek
• Sebzeler: Havuç, kereviz, salatalık, biber, domates
• Tam tahıllar: Tam buğday ekmeği, kraker, tortilla, yulaf ezmesi
• Azca yağlı süt ürünleri: Yoğurt, süt, peynir
• Kuruyemişler ve tohumlar: Badem, ceviz, fıstık, ayçiçeği çekirdeği
• Protein barlar
• Haşlanmış yumurtalar

Sıhhatli atıştırmalıklar gün süresince sıhhatli ve enerjik kalmanıza destek olabilir. Zekice seçimler yaparak, zayıflama yahut koruma hedeflerinizi sabote etmeyecek leziz ve besleyici atıştırmalıkların tadını çıkarabilirsiniz.

Beslenme Eksikliklerinden Iyi mi Kaçınılır

Vücudunuzun gerekseme duyduğu gıdaları yeterince almadığınızda beslenme eksiklikleri meydana gelebilir. Bu, bitkinlik, halsizlik ve bağışıklık sisteminin bozulması benzer biçimde muhtelif sıhhat problemlerine yol açabilir. Ciddi durumlarda, beslenme eksiklikleri ölümcül bile olabilir.

Gıda eksikliklerini önlemenin birçok yolu vardır. Bunlar şunları ihtiva eder:

• Muhtelif meyve, sebze ve tam tahılları içeren sıhhatli bir rejim yiyecek.
• Günlük multivitamin ve mineral takviyesi alıyorum.
• İşlenmiş gıdaların ve şekerli içeceklerin tüketimini sınırlayın.
• Bolca su içmek.

Beslenme durumunuz ile alakalı endişeleriniz var ise, doktorunuzla görüşün. İhtiyacınız olan gıdaları yeterince alıp almadığınızı belirlemenize destek olabilir ve rejiminizi iyileştirmenin yollarını önerebilirler.

Sual 1: Beslenme nelerdir?

Beslenme, vücudunuzun yemekleri alıp muntazam bir halde işlev görmesi için kullandığı süreçtir. Gelişme, büyüme ve genel sıhhat için lüzumlu olan besinlerin sindirimi, emilimi ve metabolizmasını ihtiva eder.

Sual 2: Beslenme niçin önemlidir?

Beslenme birçok nedenden ötürü önemlidir, bunlardan bazıları şunlardır:

• Sıhhatli bir kiloyu korumak
• Günlük aktiviteler için enerji sağlamak
• Kronik hastalıklara karşı korunma
• Müsait gelişme ve gelişimin sağlanması

Sual 3: Beslenmenin değişik türleri nedir?

Beslenmenin üç ana türü vardır:

• Makrobesinler: Bunlar vücudunuzun büyük oranda gerekseme duyduğu karbonhidratlar, proteinler ve yağlar benzer biçimde besinlerdir.
• Mikrobesinler: Bunlar vücudunuzun azca oranda gerekseme duyduğu vitamin ve mineraller benzer biçimde besinlerdir.
• Fitonutrientler: Bunlar bitkilerde bulunan ve muhtelif sıhhat faydaları olan besinlerdir.